Киссахо аз Чавомеъу л хикоёт (кисса)

ПЕШГУФТОР
Авфӣ Мухаммад ибни Мухаммади Бухороӣ (лақабаш дар ман- баъхои адабию таърихӣ Садидуддин, Нуруддин ва Ҷамолуддин омадааст, вале аксари мухаққиқон аввалинро пазируфтаанд), таз- киранигор, насрнавис ва шоир, яке аз намояндагони маъруфи ада- биёти форс-тоҷик, байни солҳои 1172 - 76 дар Бухоро ба дунё омадааст. Бобову падараш аҳли адаб, ашхоси фозилу донишманди замон буданд. Шаҷараи авлодии Авфӣ ба Абдуррахмон ибни Авф - яке аз сахобагони ҳазрати Муҳаммад (с) мерасад ва Авфӣ тахаллус карданаш аз хамин ҷост. Авфӣ илмҳои расмии даврро дар Мадраса, мустакилан ва низ дар назди донишмандони маъру¬фи Бухоро омухт. Соли 1201 бо мақсади вохурӣ бо олимону до-нишмандони замон, такмили илму дониш, инчунин хидмат дар дарбори хукмронон ба шаҳрҳои Мовароуннаҳру Хуросон ба сафар баромад. Дар Самарқанд солҳои 1201 -03 дар хидмати ҳукмрони ин шаҳр обрую эътибори хоссае дарёфт намуд ва мансаби сардори муншиён (дабирон, котибон)-и дарборро соҳиб гашт. Аз Самарқанд ба Нисо, Нишопур, Ғазнин, Хоразм, Ҳирот, Систон, Нишопур, Исфизор рафт. Дар ҷараёни сафархояш Авфӣ донишу таҷриба меандӯхт, бо зиндагии мардум ошно мегардид, дар дарборхо хидмат мекард, дар масҷидҳо ваъз мегуфт, аз ҳама бештар, бо олимону донишмандон вохӯрда, аз онхо сабақ мегирифт, дар мубоҳисаҳову маҳфилҳои илмӣ, мушоирахо иштирок мекард. Дар ин сафарҳо Авфӣ баъзан воқеъоти аҷоибу ғароибе аз cap гузаронидааст, ки аз онхо дар осори худ ҳикоят мекунад. Масалан, солҳои 1202 ё 1203 дар мавзее бо номи Шаҳри Нав - ноҳияе миёни Астарободу Хоразм вай бо роҳзанон дучор меояд ва онҳо мо¬лу дороияшро ғорат мекунанд. Авфӣ ба ҳокими Шаҳри Нав Нусратуддини Кабудҷома муроҷиат мекунад:
Эй шоҳ, ба базл баҳру коне дигарӣ,
Дар колбади мулку адл ҷоне дигарӣ.
3-он рӯй Кабудҷома мехонандат,
К-аз рифъату қадр осмоне дигарӣ.
Шеър ба Кабудҷома писанд омад, вале ӯ фурсати бо Авфӣ вохӯрданро пайдо накарда, тавассути фиристодаи худ аз матлаби шоир пурсон шуд. Авфӣ навишт:
Ҳарчанд ки бар бисоти шатранҷи ҳунар Имрӯз шаҳам, пиёда мебояд рафт.
Нусратуддини Кабудҷома ба Авфӣ асп ҳадя намуд ва ӯ сафа- рашро идома дод. Нусратуддин Кабудҷома соли 1203 ба дасти Муҳаммади Хоразмшоҳ, кушта шуд.
Авфӣ пас аз сафарҳо соли 1219 ба Бухрор баргашт, аммо ба сабаби нооромихо - ҷангу ҷидоли муғулон, ҳуҷуми онҳо ба Мовароуннаҳру Хуросон вай соли 1220 сафари Ҳиндустонро ихтиёр кард. Авфӣ ба вилояти Синд (ҷанубу шарқи Покистони имруза) омад ва ба хидмати ҳукмрони ин ҷо Носируддин Қубоча ворид гардид. Ин ҳокимро Авфӣ аз давраи сафари аввалаш ме- шинохт. Қубоча ӯро дар шаҳри Канбояти вилояти Синд қозӣ таъйин карда буд.
Дар дарбори Қубоча давраи наве дар зиндагии Авфӣ - таълифи асарҳо оғоз ёфт. Дар ин кор дастгиру мададгори Авфӣ вазири Қубоча-Айнулмулук Фахруддин Ҳусайн ибни Шарафулмулк буд. Солҳои 1221 - 1222 Авфӣ асари бузурги адабиётшиносиаш - тазкираи «Лубобу-л-албоб»-ро ба итмом расонд ва ба вазири номбурда бахшид. Пас аз хатми «Лубобу-л-албоб» Авфӣ ба на- виштани асари дигар «Ҷавомеъу-л-ҳикоёт ва лавомеъу-р-ривоёт» шуруъ кард, вале соли 1228 ҳокими Дехлӣ Шамсуддин Илтутмиш шаҳри Уч - маркази давлати Носируддин Қубочаро забт кард. Вазири Илтутмиш - Низомулмулки Ҷунайдӣ қалъаи
Бакарро, ки Қубоча он ҷо бо дарбориёнаш паноҳ, ёфта буд, фатҳ, намуд. Илтутмиш талаб кард, ки Қубоча ба хидматаш биёяд, ва¬ле ӯ ин амрро напазируфта, худро ба дарёи Синд андохт: маргро аз надимӣ авло донист. Илтутмиш дарбориёни Қубоча, аз чумла, Муҳаммад Авфиро ба Дехлӣ бурд ва он ҷо ӯ ба хидмат дар даргоҳи Илтутмиш шуруъ кард. Бо хоҳиши Низомулмулки Чунайдӣ таълифи «Ҷавомеъу-л-ҳикоёт ва лавомеъу-р-ривоёт»-ро идома дод ва онро солҳои 1232-33 ба итмом расонд. Аз ин ба баъд оид ба ҳаёт ва эҷодиёти Муҳаммад Авфӣ хеҷ гуна маълумоте дастрас нагардидааст. Кай, дар куҷо вафот кардан ва макони мақбараи ӯ маълум нест. Эҳтимол ӯ чанде пас аз ин сол дар Дехлӣ вафот кардааст. PESHGUFTOR
Avfӣ ibn Muhammad Muhammadi Buhoroӣ (laқabash gift mandate bahoi Adab tarihӣ Sadiduddin, Nuruddin Ҷamoluddin omadaast Islands, Valais Aksaray muhaққiқon avvalinro paziruftaand) taz- kiranigor, nasrnavis Shoira va, yak Namoyandagon Maruf al ada- bioti force toҷik, Biney solҳoi 1172 - 76 gift Bukhara ba dunyo omadaast. Beans padarash aҳli adab, ashhosi Fozil donishmandi zamon budand. Shaҷarai avlod Avfӣ ba Abdurrahmon ibn Awf - yak al sahobagoni ҳazrati Muҳammad (c) merasad wa Avfӣ tahallus kardanash al Khamin ҷost. Avfӣ ilmҳoi Rasmi davrro gift Madras mustakilan wa bottom gift nazdi donishmandoni maru¬fi Bukhara omuht. Salts 1201 bo bo maқsadi vohurӣ olimonu to-nishmandoni zamon, takm Ilmu Donish, inchunin khidmat gift darbori hukmronon ba ba shaҳrҳoi Movarounnaҳru Khuroson Safar baromad. Gift Samarқand solҳoi 1201 -03 gift Khidmat ҳukmroni Institute shaҳr obruyu etibori Hossan daroft namud wa mansabi SARDOR munshion (dabiron, kotibon) s darborro soҳib gasht. Az Samarқand ba Niso, Nishopur, Ғaznin, Khorezm, Ҳirot, Siston, Nishopur, Isfizor raft. Gift ҷaraoni safarhoyash Avfӣ Donish taҷriba meandӯht, more Zindagi Mardum oshno megardid, gift darborho khidmat mekard, gift masҷidҳo vaz meguft, az ҳama beshtar, more olimonu donishmandon vohӯrda, az onho sabaқ megirift, gift muboҳisaҳovu maҳfilҳoi ilmӣ, mushoiraho Ishtirok mekard. Dar Institute safarҳo Avfӣ bazan voқeoti aҷoibu ғaroibe al cap guzaronidaast, ki az onho gift Osorio thin ҳikoyat mekunad. Masalan, solҳoi 1202 e 1203 gift mavzee Bo nomi Shaҳri Nav - noҳiyae Miyona Astarobodu Khorezm wai bo roҳzanon duchor meoyad wa onҳo mo¬lu doroiyashro ғorat mekunand. Avfӣ ba ҳokimi Shaҳri Josh Nusratuddini Kabudҷoma muroҷiat mekunad:
Hey shoҳ ba Bazlov baҳru horse digarӣ,
Gift kolbadi Mulk adl ҷone digarӣ.
3-rӯy Kabudҷoma mehonandat,
K-al rifatu қadr Osmon digarӣ.
Sher ba Kabudҷoma pisand Omad, shaft u with macron fursati bo Avfӣ vohӯrdanro Paid nakarda, tavassuti firistodai thin al Matlab Shoira purson shud. Avfӣ navisht:
Ҳarchand ki bar bisoti shatranҷi ҳunar Imrӯz shaҳam, pioda meboyad raft.
Nusratuddini Kabudҷoma ba Avfӣ Asp ҳadya namud wa u with macron safa- rashro idoma dod. Nusratuddin Kabudҷoma salts 1203 ba Dusty Muҳammadi Horazmshoҳ, Kushta shud.
Avfӣ pass az safarҳo salt Buhror bargasht 1219 ba, ba ammo sababi nooromiho - ҷangu ҷidoli muғulon, ҳuҷumi onҳo ba Movarounnaҳru Khuroson wai salt safari 1220 Ҳindustonro Ikhtiyor card. Avfӣ ba viloyats sind (ҷanubu sharқi Pokistoni Imruz) Omad wa ba khidmat ҳukmroni yn ҷo Nosiruddin Қubocha vorid gardid. John ҳokimro Avfӣ al Davran safari avvalash Me- shinoht. Қubocha ӯro gift shaҳri Kanboyati viloyats Sindh қozӣ tayin infarction bud.
Gift darbori Қubocha Davran Nave gift Zindagi Avfӣ - talifi asarҳo oғoz oft. Dar Institute Kor Dastgir Madadgor Avfӣ Waziri Қubocha-Aynulmuluk Fakhruddin Ҳusayn ibn Sharafulmulk bud. Solҳoi 1221 - 1222 Avfӣ asari Buzurg adabiotshinosiash - tazkirai "Lubobu-l-albob" -PO ba ba wa itmom rasond Waziri nomburda bahshid. Passing al Khatm "Lubobu-l-albob" ba Avfӣ HA vishtani Asari Digard "Ҷavomeu-L-va ҳikoot lavomeu-p-rivoot" shuru card, salts shaft 1228 ҳokimi Dehlӣ Shamsuddin Iltutmish shaҳri Uch - markazi DAVLATOV Nosiruddin Қubocharo zabt card. Vaziri Iltutmish - Nizomulmulki Ҷunaydӣ қalai
Bakarro, he ҷo Қubocha ki bo darborionash panoҳ, ofta bud, fatҳ, namud. Iltutmish talab card, ki ba Қubocha hidmatash bioyad, va¬le u with macron Institute amrro napazirufta, Khudri ba daroi Sindh andoht: Margrit al nadimӣ avlo donist. Iltutmish darborioni Қubocha, az chumla, Muҳammad Avfiro Dehlӣ Burd ba wa ba u with macron he ҷo khidmat gift dargoҳi Iltutmish shuru card. Bo hoҳishi Nizomulmulki Chunaydӣ talifi "Ҷavomeu-L-va ҳikoot lavomeu-p-rivoot" -PO idoma dod va onro solҳoi 1232-33 ba itmom rasond. Az Institute IAO ba ba bad ҳaot wa eҷodioti Muҳammad Avfӣ heҷ guna malumote dastras nagardidaast. Kai, gift kuҷo vafot cardan wa Makoni maқbarai u with macron malum nest. Eҳtimol u with macron Chande pass az Institute hydrochloric gift Dehlӣ vafot kardaast.