Акын Шәкәрім

Шәкәрім Құдайбердіұлы (1858-1931) – ақын, жазушы, философ, тарихшы, композитор. Абаймен замандас әрі інісі, әрі ол негізін салған реалистік әдебиет дәстүрлерін алға апарушы ізбасары. Өзі өмір сүрген ортаның қоғамдық-саяси және әлеуметтік сыр-сипаттарын керебілуде, қоғам мен адам табиғатындағы кемшіліктерді зерделеуде, туған халқына түзу жол көрсетуде Құдайбердіұлы Абай бағытын ұстанды. Шәкәрімнің әкесі Құдайберді Құнанбайдың Күңке деген бәйбішесінен туған, яғни Абайдың туған ағасы. Шәкәрім бес жасында ауыл молдасына оқуға беріледі де онда жеті жасына дейін оқиды.

Жеті жасында өкеден жетім қалған ол бұдан былайғы кезде Абайдың тікелей тәрбиесінде болады. Өскен ортасының аса бай дәстүрлері мен Абай ағасының төрбиесі табиғатынан зерек Шәкәрімнің жетімдік көрмей өсуіне ғана емес, оның таланты ақын, парасатты ой иесі болуына да зор ықпал жасады. Шәкәрімнің өзі кейінірек былай деп жазады: «Әкеміздің бір шешесінен туған Ибраһим мырза, қазақ ішінде Абай деп атайды, сол кісі мұсылманша Һәм орысша ғылымға жүйрік Һәм Алланың берген ақылы да бүл қазақтан белек дана кісі еді, ержеткен соң сол кісіден тағлым алып, әр түрлі кітаптарын оқып, насихатын тыңдап, азғана ғылымның сәулесін сездім». Кезінде арнайы оқу орындарында оқып білім алмаса да, ез бетінше ізденіп және Абай ағасының жетекшілігімен жан сарайын байытқан Құдайбердіұлы заманында қазақ арасындағы аса білімдар адамдардың бірі болды. Араб, парсы, түрік, орыс тілдерін жетік білді. Ол адамдар өмірін жақсартуға тырысқан ғалымдарды мысалға келтіреді. Олардың кейбіреулері адам өмірі жаратқан иесін танумен түзеледі десе, кейбіреулері үкімет жойылса, әркім өз бетімен өмір сүрсе түзеледі деді. Ал, біреулер оку-біліммен, халықты ағартумен адам өмірі түзеледі деді. Біреулері бай, кедейді теңеумен түзеледі десе, біреулері тәрбиемен түзеуге болады деді. Өмірдің өзі — тіршілік таласы. Сондықтан адам өмірін жаратылыстың өзі солай жаратқан, бірін-бірі жеп, талап, таласып өмір сүрмек дегендер де болған. Шәкәрімнің өзі бұл идеялардың ешқайсысы адам жаратылысын өзгерте алмайтынына сенімді болды. Құdayberdіұly Shakarim (1858-1931) - akyn, Zhazushy, philosopher, tarihshy composer. Abaymen Zamandas әrі іnіsі, әrі ol negіzіn salғan realistіk әdebiet dәstүrlerіn alғa aparushy іzbasary. Өzі Omir sүrgen ortanyң қoғamdyқ-sayasi zhane әleumettіk cheese sipattaryn kerebіlude, қoғam changed adam tabiғatyndaғy kemshіlіkterdі zerdeleude, Tugan halқyna tүzu Jol kөrsetude Құdayberdіұly Abay baғytyn ұstandy. Shәkәrіmnің әkesі Құdayberdі Құnanbaydyң Kүңke Degen bәybіshesіnen Tugan, yaғni Abaydyң Tugan aғasy. Shakarim demon zhasynda Aul moldasyna oқuғa berіledі de Foundation Zheti zhasyna deyіn oқidy.

Zheti zhasynda өkeden zhetіm қalғan ol bұdan bylayғy kezde Abaydyң tіkeley tәrbiesіnde Bolado. Өsken ortasynyң asa buy dәstүrlerі changed Abay aғasynyң tөrbiesі tabiғatynan Zerek Shәkәrіmnің zhetіmdіk kөrmey өsuіne ғana Emesa, onyң talents akyn, parasatty oh yes iesі boluyna overview yқpal zhasady. Shәkәrіmnің өzі keyіnіrek was depots zhazady "Әkemіzdің bir sheshesіnen Tugan Ibraһim Mirza, Kazakh іshіnde Abay depots ataydy, hydrochloric kіsі mұsylmansha Һәm oryssha ғylymғa zhүyrіk Һәm Allanyң Bergen aқyly yes bүl қazaқtan Belek given kіsі edі, erzhetken soң hydrochloric kіsіden taғlym Alyp, әr tүrlі kіtaptaryn oқyp, nasihatyn tyңdap, azғana ғylymnyң sәulesіn sezdіm ". Kezіnde arnayy oқu oryndarynda oқyp Bilim Almas da, es betіnshe іzdenіp zhane Abay aғasynyң zhetekshіlіgіmen Jean sarayyn bayytқan Құdayberdіұly zamanynda Kazakh arasyndaғy ace bіlіmdar adamdardyң bіrі Bolden. Arab, Parsi, tүrіk, orys tіlderіn zhetіk bіldі. Ol adamdar өmіrіn zhaқsartuғa tyrysқan ғalymdardy mysalғa keltіredі. Olardyң keybіreulerі adam өmіrі zharatқan iesіn tanum tүzeledі Desa, keybіreulerі Ukimet zhoyylsa, әrkіm өz betіmen Omir sүrse tүzeledі dedі. Al, bіreuler oku-bіlіmmen, halyқty aғartumen adam өmіrі tүzeledі dedі. Bіreulerі buy, kedeydі teңeumen tүzeledі Desa, bіreulerі tәrbiemen tүzeuge Bolado dedі. Omirdin өzі - tіrshіlіk Talas. Sondyқtan adam өmіrіn zharatylystyң өzі Solana zharatқan, bіrіn-bіrі zhep, Talap, talasyp Omir sүrmek degender de bolғan. Shәkәrіmnің өzі bұl ideyalardyң eshқaysysy adam zharatylysyn өzgerte almaytynyna senіmdі Bolden.